İŞ SÖZLEŞMESİ NASIL YAPILIR?
İş Kanunu’nun amacı, işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemek olup; her iki taraf açısından da yükümlülükleri bulunmaktadır. Bu hususta; iş sözleşmesi, işçinin bağımlı olarak iş görmeyi, işverenin de ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşme olup; taraflar bu süreçte kanun hükümleriyle getirilen sınırlamalar saklı kalmak koşuluyla, ihtiyaçlarına uygun şekilde iş sözleşmesini düzenleyebilmektedirler. Ayrıca ; iş sözleşmeleri belirli veya belirsiz süreli olarak , tam süreli veya kısmî süreli yahut deneme süreli ya da diğer türde de aynı şekilde taraflar arasında yapılabilmektedirler. Bu hususta; iş ilişkisinin bir süreye bağlı olarak yapılmadığı halde sözleşme belirsiz süreli yapılmış sayılmaktadır. Her iki sözleşme türü açısından da belirtmek gerekir ki; haklı bir neden olmadıkça belirli süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi , belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamamaktadır. Yani; belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiye, belirli bir zaman ölçüt alınarak ödenecek ücret, işçinin çalıştığı süreye orantılı olarak verilmektedir. Aynı şekilde işveren, esaslı sebepler olmadıkça tam süreli çalışan işçi karşısında kısmî süreli çalışan işçiye, belirsiz süreli çalışan işçi karşısında belirli süreli çalışan işçiye farklı işlem yapamamaktadır. Bu hususta emsal işçi, işyerinde aynı veya benzeri işte çalıştırılan işçi anlamına gelmektedir.
İşçinin haklı nedenle iş sözleşmesini derhal fesih hakkı 4857 sayılı İş Kanunun 24.maddesi ile düzenlenmiştir. İş Kanununun 24. maddesinde sayılan bu hallerden biri mevcut ise işçi, iş sözleşmesini herhangi bir bildirim süresine uymaksızın haklı nedenle derhal feshedebilmektedir. Yani; işçi, süresi belirli olsun veya olmasın iş sözleşmesini kanunda belirtilmiş olan sebeplerin oluşması doğrultusunda feshedebilmektedir. Süresi belirli olsun veya olmasın işveren de , iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin aynı şekilde kanunda belirtilmiş olan sebepler doğrultusunda feshedebilmektedir.
Fazla çalışma, İş Kanunu'nda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık 45 saati aşan çalışmalardır. Ancak iş sözleşmesi ile bu süreden daha kısa haftalık çalışma süresi de belirlenebilmektedir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanmaktadır. Fazla çalışmanın her saati için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen tutarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenmektedir. Fazla sürelerle çalışmalar ise haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda kanunda belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmi beş yükseltilmesiyle ödenmektedir. Bu hususta fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışmaya ilişkin husus işçinin ücretinin hesaplanması konusunda farklılık göstermektedir. Tüm bu hususlardan ötürü; işçi, işverenin emir ve talimatlarına uygun bir şekilde söz konusu işi görmekle ; işveren de bu süreçte işçiye ücretini ödemekle yükümlü olup; söz konusu bu iş sözleşmesi, her iki tarafa da yükümlülükler getirmektedir.
Avukat Gülsen Tutoğlu avukatgulsentutoglu@gmail.com
