Ortaklığın giderilmesi davası, paylı veya elbirliği mülkiyetine konu taşınır veya taşınmaz malda ortaklar arasındaki mülkiyet ilişkisine son vererek herkesin kendi hissesini almasını sağlamak için açılmaktadır. Bu hususta elbirliği mülkiyeti dediğimiz şey; birden çok kişinin hisseleri belirlenmeden bir mal üzerinde aynı haklarla mülkiyet hakkı sahibi olması halidir. Elbirliği mülkiyetinde taşınmaza ait tapu kaydında kesirli ifadeler yazmadığından ötürü ortakların belirlenmiş payları yoktur; hepsi birlikte gayrimenkulün tamamına sahiptir. Bu nedenle elbirliği mülkiyetinde bulunan bir taşınmazın tapu kaydında pay oranları belirtilmez. Paylı mülkiyet ise; birden çok kimse, taşınmaz olan şeyin tamamına belli paylarla mülkiyet sahibidir. Paylı mülkiyette pay sahipleri arasında mülkiyet hakkı tek olup mirasçıların pay oranları bellidir. Yani, paylı mülkiyette, taşınmaza ait tapu kaydında 1/2, 1/4 gibi kesirli ifadelerin yazması her bir mülk sahibinin taşınmaz üzerinde ne kadar payı olduğunu size ifade etmektedir. Söz konusu bu davanın, dava konusu taşınmazın bulunduğu yerde yer alan Sulh Hukuk Mahkemesi’nde açılması gerekmektedir. Davayı açan taraf; dava harcı, bilirkişi, keşif gibi dava sürecinde ortaya çıkan masrafları ile başta kendisi ödemek durumunda olsa da dava sonuçlandığı takdirde söz konusu yapılan masraflardan bütün mirasçılar payları oranında sorumlu olmaktadır.
Ortaklığın giderilmesi davasında taşınmaz üzerindeki ortaklık iki şekilde sona erdirilmektedir. Söz konusu ortaklık; satış suretiyle ya da taşınmaz malın aynen bölüştürülmesi yoluyla sonuçlandırılır. Aynen bölüştürme demek; dava konusu malın mirasçıların hepsine aynı oran ve değerde bölüştürülmesi demektir. Mahkeme, malın aynen bölünerek paylaştırılması yönünde karar verirken taşınmazın yüzölçümü, niteliği, pay ve paydaş sayısı ve tarım arazilerinin niteliği ile imar mevzuatına göre aynen taksimin mümkün olup olmadığı hususlarına bakmaktadır. Taşınmaz, şayet önemli ölçüde bir değer kaybına uğrayacaksa mal aynen bölünerek paylaştırılmaz. Bu durumda; taşınmaz icra dairesi aracılığıyla açık arttırma yoluyla satılarak bedeli mirasçılar arasında paylaştırılır. Kanunda da belirtildiği üzere; paylaşma, malın aynen bölüşülmesi veya pazarlık ya da artırmayla satılarak bedelinin bölüşülmesi biçiminde gerçekleştirilmektedir. Paylaşma biçiminde uyuşma sağlanamazsa, paydaşlardan birinin istemi üzerine hâkim, malın aynen bölünerek paylaştırılmasına, bölünen parçaların değerlerinin birbirine denk düşmemesi hâlinde eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme sağlanmasına karar vermektedir. Bölme istemi durum ve koşullara uygun görülmezse ve özellikle paylı malın önemli bir değer kaybına uğramadan bölünmesine olanak yoksa açık artırmayla satışa hükmolunur. Bu hususta ortaklığın giderilmesine konu olan taşınmazın satışının satış memurluğu aracılığıyla yapılması gerekmektedir.
Kanunda da belirtildiği üzere; malın açık artırmayla satışında paydaşlar arasında artırmayla yapılmasına karar verilmesi tüm paydaşların rızasına bağlıdır. Yani, tüm paydaşlar bir araya gelerek satışın ortaklar arasında yapılması hususunda anlaşmaları halinde; satış ortaklar arasında yapılabilmektedir. Ancak, paydaşlardan birinin bu durumu kabul etmemesi halinde ise satış herkese açık olarak yapılmaktadır. Sulh Hukuk Mahkemesi, dava konusu taşınmaz üzerindeki ortaklığın satış yolu ile giderilmesine karar vermesi halinde dosya satış memurluğuna gönderilmekte olup satış memurluğunca satışa esas alınacak kıymet takdiri düzenlenmektedir. Süreç açısından bütün mirasçılar aralarında anlaşmaya varabiliyorlarsa şayet; dava açma yoluna gitmeden de miras mallarını kendi aralarında paylaşabilmeleri mümkündür.
Avukat Gülsen Tutoğlu avukatgulsentutoglu@gmail.com
